Avantura duha | Avantura čitanja | Avantura pisanja

Banat I

Prostor između Dunava, Tise, Moriša i planinskog masiva Retezat u Karpatima predstavlja geografsku celinu koja se vekovima nalazila na međi moćnih monarhija centralne i jugoistočne Evrope. Njeno stanovništvo, ali i administracije koje su vekovima krojile sudbinu ovog dela sveta, nazivaju ovu teritoriju, ispresecanu većim i manjim rekama i podeljenu na ravničarski i planinski deo, jednostavnim nazivom: Banat. Nastao u XIII veku, ovaj pojam koji podrazumeva gorepomenuti prostor je preživeo razne države i uprave koje su se smenjivale jedna za drugom i ostao je u upotrebi do današnjih dana, iako se često dešavalo da se oko samog njegovog značenja i teritorija koje obuhvata stvaraju konfuzije, koje su prisutne naročito od vremena njegove podele do koje je došlo nakon Prvog svetskog rata.

Banat je u stvari predstavljao u srednjovekovnoj ugarskoj kraljevini pograničnu oblast organizovanu u cilju odbrane od spoljnjeg neprijatelja. Takve administrativno-teritorijalne jedinice, pod nazivom marke, imala je između ostalog i franačka država u ranom srednjem veku i nakon raspada Franačkog carstva njih je nasledilo i Rimsko-nemačko carstvo. Ugarska kraljevina je 1233. godine osnovala takozvani Severinski Banat (naziv je dobio po sedištu ove oblasti, koji se nalazio u Turnu Severinu) i u sledećim vekovima, sve do pada Ugarske (1541) i Banata (1552) pod otomansku vlast, ova oblast je bila podeljena na županije. U savremenoj nauci postoje različita mišljenja o samom poreklu pojma ban, namesnika oblasti po kome je ona i dobila ime. Najubedljivije je mišljenje po kome ovaj pojam potiče od imena avarskog kagana Bajana, koji je u VI veku zagospodario ovim delom Panonske nizije i 582. godine osvojio Sirmijum. Titula bana je dodeljivana i bosanskim namesnicima, odnosno vladarima još od XII veka, u vreme kada se ova zemlja nalazila pod direktnom ili indirektnom upravom Ugarske, ali i kasnije, kada je postala samostalna država, pod banom Kulinom i njegovim naslednicima. Ista titula je još od srednjeg veka dodeljivana i visokim državnim funkcionerima u Hrvatskoj, a u međuratnoj Jugoslaviji ona se javlja nakon uvođenja Šestojanuarske diktature (1929), kada je kralj Aleksandar podelio jugoslovensku kraljevinu na devet banovina.

Dodaj komentar


VRH